Putevi rimskih imperatora: Trajanova zaostavština

Trajanova tabla (Tabula Traiana) je latinski natpis posvećen rimskom caru Trajanu, urezan na isklesanoj steni koja se nalazi iznad Đerdapske klisure. Ova tabla je deo spomenika na tzv. rimskom putu, kojem pripadaju i ostaci mosta koji je Trajan sagradio preko Dunava. Nalazi se u Nacionalnom parku Đerdap kod 
Kladova.

Ovi spomenici potiču iz vremena Trajanovog pohoda (100-103. g.) na Dačane severno od Dunava. Za potrebe tog pohoda, on je sagradio vojni put od Beograda koji je išao ivicama planina na desnoj obali Dunava kroz Đerdap, sve do ravnijeg dela gde je graditelj Apolodor iz Damaska sagradio most preko Dunava.

Spomenik se sastoji iz vertikalne table uklesane u kamenu dužine 3,20 metara i širine 1,80 metara. Ukrašena je sa dva delfina, šestolatičnim ružama i orlom raširenih krila. Zaštićena je kamenom nadstrešnicom novijeg datuma koja nosi natpis: Tabula Traiana.

Zanimljivo je da se tabla danas ne nalazi na mestu gde je prvobitno bila postavljena. Naime, izgradnjom Hidroelektrane Đerdap I (1963-1972), rimski put je potopljen. Tada je odlučeno da se Trajanova tabla (težine oko 300 tona) iseče iz prvobitne stene i postavi u stenu 21,5 metara iznad tog mesta, tako da bude vidljiva sa reke, što je i urađeno u periodu od septembra 1967. do maja 1969. godine.

Natpis se sastoji od šest redova: IMP CAESAR DIVI NERVAE F
                                                  NERVA TRAIANVS AUG GERM
                                                  PONTIF MAXIMVS TRIB POT IIII
                                                  PATER PATRIAE COS III
                                                  MONTIBVS EXCISI. ANCO..BVS
                                                  SVBLATIS VIA. .E.

Prevod na srpski jezik:  Imperator Cezar, sin božanskog Nerve,
                                    Nerva Trajan Avgust, pobednik nad Germanima,
                                    veliki pontif, četvrti put postavljen za tribuna,
                                    otac otadžbine, konzul po treći put,
                                    planine je isklesao i postavio grede,
                                    od kojih je napravljen ovaj put.

Trajanov most je bio monumentalna građevina na reci Dunav u delu gde protiče kroz Đerdapsku klisuru i spajao je Gornju Meziju i Dakiju (današnju Srbiju i Rumuniju) za vreme Rimskog carstva. Most je izgrađen po naredbi rimskog cara Marka Ulpije Nerva Trajana. Svečano je otvoren 105. godine na Dunavu, tokom Drugog pohoda rimskog cara Trajana na Dačane. Dužina mosta je bila 1.097,5 metara i oko 1.000 godina je važio za najduži most ikada sagrađen u svetu. Nalazio se u blizini današnjeg sela Kostol kod Kladova sa srpske strane i Turn Severina sa rumunske strane. Most je projektovao najveći arhitekta toga doba, Apolodor iz Damaska. Arheološki ostaci Trajanovog mosta i rimskog naselja Pontes se nalaze nekih pet kilometara od Kladova, istočno od sela Kostol.

Most je porušen po naređenju cara Aurelijana (270-275), kad su Rimljani pod navalom varvarskih plemena morali da napuste tadašnju provinciju Dakiju. Drugi izvori govore da je porušen 20 godina nakon izgrdanje po naređenju cara Hadrijana (117-138), što je manje verovatno, jer su Rimljani još vladali Dakijom, a neki, opet, veruju da se raspao mnogo kasnije, pod uticajem vode.

Dvadeset stubova se još moglo videti 1856. godine, kada je vodostaj Dunava bio rekordno nizak. Godine 1906. Međunarodna komisija za Dunav je odlučila da uništi dva stuba koja su ometala navigaciju. Ostaci 16 stubova Trajanovog mosta su locirani 1932. godine. Pola veka kasnije, arheolozi su uspeli da lociraju njih 12, a četiri je verovatno u međuvremenu odnela voda. Ostaci prvih stubova na obe strane i danas se mogu videti na obalama Dunava.

Tokom svoje istorije, most je nekoliko puta istraživan, ali arheološki radovi nisu nikada do kraja sprovedeni. Poslednje istarživanje,započela je arheolog Gordana Karović, koja je sredstvima Ministrastva kulture Republike Srbije i srpskih preduzeća registrovanih za podvodna istraživanja, u septembru 2003. godine obavila pripremna snimanja korita Dunava u zoni Trajanovog mosta. Ta istraživanja su donela veliki broj dokumenata dobijenih savremenim metodama i upotrebom sonara, elektronskim uređajima, kao i ronjenjem i snimanjem podvodnim kamerama. Video-snimanja su dala odlične kadrove podvodnih ostataka Trajanovog mosta na kojima se, pored klesanih kamenih blokova, uočavaju dobro očuvane drvene talpe i šipovi. Na ovim drvenim ostacima i nakon 1900 godina provedenih pod vodom, jasno uočavaju godovi. Merenjima je utvrđeno da je ukupna dužina mosta 1.097,5 metara, međuosovinski razmak 18 rečnih stubova približno 55 metara, a širina mosta 14,5 metara.

O celokupnoj Trajanovoj zaostavštini na tlu Srbije detaljnije na: http://www.virtuelnimuzejdunava.rs/pocetna/pocetna.1.html